Allerheiligen 2020 – Prof. Dr. Frans Daels

Prof. Dr. Frans Daels en echtgenote zijn begraven op het Schoonselhof Perk W2

Op vele kerkhoven in Vlaanderen is het op Allerheiligen een behoorlijke drukte. Heel wat mensen komen op die dag de laatste rustplaats van familieleden of vrienden bezoeken. Maar ook op die drukke momenten zie je dat heel wat graven geen bezoek krijgen. Graven die het zonder bloemetje moeten stellen. Vandaag dus een uitgelezen dag om een traditie te starten. Namelijk, elk jaar op Allerheiligen een graf van een Vlaams-nationale voorganger met bloemen te vereren. Wie weet pikken sommigen dit idee op om ook elk jaar een overleden Vlaams-nationalist in de bloemetjes te zetten. Er zijn er verspreid over gans Vlaanderen heus genoeg.

Ik start mijn toekomstige traditie vandaag op Allerheiligen2020 met Prof. Dr. Frans Daels.

Archief Ugent

Dat professor Daels een vooraanstaand Vlaams-nationalist zou worden, zullen zijn ouders op 7 januari 1882 nooit gedacht hebben. Frans Daels wordt op die dag immers in een behoorlijk welstellend Antwerps gezin geboren en de thuistaal is het Frans. Zijn afkomst zorgt er wel voor dat Frans kan studeren. De klassieke humaniora in het Sint-Jan Berchmanscollege in Antwerpen om dan geneeskunde te gaan studeren aan de universiteiten van Leuven en Gent. Hij zal zich verder vervolmaken in de gynaecologie. Maar hij deed – zelfs op hoge leeftijd – evenzeer baanbrekend kankeronderzoek. Leuk weetje: professor Daels is de stichter van de eerste beroepsvereniging voor vroedvrouwen.

Arts aan het Front

Archief UGent – Frans Daels in het midden

Zoals zo velen in die tijd wordt de Vlaamsgezindheid van Frans Daels aangewakkerd aan het IJzerfront. Reeds voor aanvang van de Eerste Wereldoorlog wordt hij vrijwilliger in het Belgische leger. Hij treedt er toe tot de geneeskundige dienst en dient vier jaar aan het IJzerfront. Zijn inzet en moed leveren hem verschillende decoraties op. Hij wordt zelfs officier in de Leopoldsorde. Maar op dat moment is Daels eigenlijk al een Vlaams-nationalist. Hij is betrokken of zelfs stichter van verschillende Vlaamsgezinde verenigingen en en schrijft mee aan Vlaamse pamfletten. In strictu sensu maakte Daels geen deel uit van de leiding van de Frontbeweging, maar hij stond weliswaar toch heel dicht bij de leiding van de Frontbeweging

Vlaamse-nationalisme in de geneeskunde

Na de Eerste Wereldoorlog hervat hij zijn professionele bezigheden, maar ook in die wereld laat zijn Vlaamse overtuiging hem niet meer los. Hij sticht de eerste vrije Vlaamse school voor verpleegsters en vroedvrouwen. Bovendien is Frans Daels een van de eerste artsen die in 1922 toetraden tot het Vlaamse Geneesheren Verbond. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat professor Daels een van de voorvechters was voor de vervlaamsing van de Gentse universiteit. De Vlaamse verenigingen die hij in zijn loopbaan opricht of bijstaat zijn legio.

Partijpolitiek is niet zijn ding

Maar als stichter van de tijdens de Grote Oorlog opgerichte vereniging ‘Heldenhulde’ steekt hij veel tijd in het herdenken van zijn gevallen kameraden en verkondigt hij tevens een pacifistische boodschap. Hij wordt in 1924 de eerste voorzitter van het IJzerbedevaartcomité. Maar Daels wordt ook steeds meer partijpolitiek actief. Eerst in de met Jozef Goossenaerts opgerichte Katholieke Christelijke Volkspartij voor Vlaanderen. En na in 1936 het lijsttrekkerschap voor het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) geweigerd te hebben zal hij vier jaar later toch in het VNV actief worden. Professor Daels zal zelfs deel uitmaken van de leiding van het Verbond.

Archief Kik – Frans Daels als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité

Maar we kunnen ons de vraag stellen of die houding niet eerder ingegeven is door strategische overwegingen, waaronder ondermeer het bestendigen van de IJzerbedevaarten tijdens de bezetting. Partijpolitiek is niet onmiddellijk een wereld waar Daels zich goed voelt. Hij komt al snel in botsing met andere VNV-ers wegens zijn iets kritischer houding ten aanzien van de bezetter. In 1943 trekt hij de deur bij het VNV achter zich dicht. Als Groot-Nederlander zal hij de meest bekende naam worden bij wat het Diets verzet is gaan heten.

Ter dood veroordeeld

Zoals bij zovele Vlaams-nationale voormannen is de Belgische staat echter niet mild. Daels vlucht naar Zwitserland en wordt in 1946 door de krijgsraad ter dood veroordeeld. De straf wordt later omgezet in 15 jaar opsluiting. Pas in 1959 keert Professor Daels naar zijn geliefde Vlaanderen terug. Hij wordt nog wel ere-voorzitter van het Ijzerbedevaartcomité, maar hij zal in de Vlaamse Beweging geen rol van betekenis meer spelen. Professor Doctor Frans Daels overlijdt op 22 december 1974.

De rol die Frans Daels binnen de Vlaamse Beweging heeft gespeeld, is niet min. Zelfs zijn verwezenlijkingen binnen zijn professioneel leven zijn Vlaams-nationaal gekleurd. Ook zijn zoon Paul zal actief worden binnen de Vlaamse Beweging. Hij treed ondermeer in vaders voetsporen als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité. Maar dat is dan weer een ander verhaal, dat je het best kan lezen in Karel Dillens boek ‘Wij, marginalen’.